Vroege kleuren

Kleurenfotografie bestaat al sinds het begin van de vorige eeuw, maar tot in de jaren zeventig fotografeerden ‘serieuze’ fotografen in zwart-wit. Reportage- en kunstfotografen beschouwden zwart-wit fotografie als superieur aan kleurenfotografie, omdat kleur maar zou afleiden van de essentie van het beeld. Kleurenfotografie was iets voor ‘kiekjesmakers’, amateurs.

Ontegenzeggelijk heeft de zwart-wit fotografie in de hoogtijdagen van de fotografie – pakweg tussen 1930 en 1975 – fantastische, iconische  foto’s opgeleverd van grootheden als Henry Cartier-Bresson, Walker Evans, ManRay, Alfred Stieglitz, Robert Capa en vele honderden anderen, waaronder ook onze eigen Ed van der Elsken.

Toch blijft het, achteraf gezien, op z’n minst opvallend dat in een wereld vol kleuren fotografen juist het onmisbare visuele aspect kleur zo nadrukkelijk negeerden.

Gelukkig voor ons waren er ook fotografen die zich niets van de heersende zwart-wit doctrine aantrokken. Dankzij hen kunnen we ons nu ook de wereld van toen in kleur voorstellen. Kijk bijvoorbeeld naar de kleurrijke beelden die de Canadese fotograaf Fred Herzog maakte in zijn woonplaats Vancouver.

Fred Herzog, Arcade (1968)

Door hun keuze voor kleurenfotografie  voorzagen deze voorlopers hun foto’s ook van een diepere laag  – kleur onthulde als het ware een extra dimensie in het fotografisch beeld.

Dé fotograaf die als geen ander de kracht van kleur onderkende was de Amerikaan Saul Leiter (1923-2013). Leiter was van huis uit kunstschilder en vanuit die discipline wist hij natuurlijk wat kleuren konden doen. Hij was bovendien een non-conformist die zich niets aantrok van de geldende mores. Dus laadde hij zijn camera met de kleurenrolletjes van Kodak – die garant stonden voor levendige, verzadigde, heldere kleuren – en trok de straat op.

Dat resulteerde in een omvangrijk oevre van adembenemend mooie kleurenfoto’s, waarin in elk aspect – compositie, kleur, sfeer – het geoefend schildersoog van Leiter zichtbaar is. De kleurenfoto’s van Leiter zijn als impressionistische schilderijen, waarin sfeer en gevoel belangrijker zijn dan scherpte of een duidelijk onderwerp. Meer emoties dan feiten, meer creatie dan registratie, tegelijk tijdloos en tijdgebonden. Technisch perfect, maar op een heel andere manier – ruwer, echter, indringender, pakkender – dan de ogenschijnlijk perfecte kleurenfoto’s die tegenwoordig iedereen zo makkelijk met zijn mobieltje maakt.

De kleurenfoto’s van Saul Leiter zijn ook na driekwart eeuw nog een groot genot om naar te kijken. Zo mooi kan fotografie zijn!

Kun je het nog te pakken krijgen dan is Leiters boek ‘Early Colour’ een aanrader (ISBN 978-3-86521-139-3).