Algemeen Dagblad, 24 mei 2023

Als de notaris de mist in gaat

Een notaris is ook maar een mens. Doorgaans nauwgezet en onkreukbaar, maar soms gaat het mis. Voor wie zich benadeeld voelt, is er het tuchtrecht. Klagers kunnen terecht bij een van vier Kamers voor het Notariaat. ,,Wij beoordelen of er is gehandeld zoals een notaris betaamt.’’

Dertien jaar. Zo lang al sleept de erfeniskwestie van de schoonvader van mevrouw N. zich voort. En het eind is nog niet in zicht. En dat, zegt mevrouw N., die namens haar schoonvader een klacht heeft ingediend bij de Haagse Kamer voor het Notariaat, is de schuld van notaris P. ,,Hij heeft al die jaren niets gedaan om deze zaak op te lossen en onze talloze mailtjes en brieven ontwijkend of niet beantwoord.’’

De nalatenschapskwestie, waarbij een aantal panden van de erflater moest worden gesplitst, was al ingewikkeld. Maar door de ‘inactieve en onverantwoordelijke houding’ van de notaris is die alleen maar ingewikkelder geworden, houdt ze de Kamer voor. Want inmiddels zijn diverse erfgenamen al overleden.

,,Eigenlijk wilde ik helemaal geen klacht indienen en heb ik geprobeerd het makkelijk op te lossen met de notaris. Maar mijn schoonvader is hoogbejaard en deze zaak achtervolgt hem al jaren. Hij lijdt er onder en wil er eindelijk wel eens van af.’’

Mevrouw N. hoopt dat de Kamer ingrijpt en ervoor zorgt dat de notaris eindelijk doet wat hij al lang had moeten doen: de erfeniskwestie tot een goed einde brengen. Zodat alle betrokkenen verder kunnen met hun leven.

Notaris P., een zwaargebouwde man met een droefgeestig uiterlijk, hoort het allemaal schuldbewust aan. In zijn weerwoord erkent hij meteen dat hij het niet goed heeft aangepakt. ,,Dit had nooit zo lang mogen duren. Ik heb veel steken laten vallen. Daarvoor bied ik u mijn welgemeende excuses aan.’’

Hoe heeft het zo ver kunnen komen, wil voorzitter Gert-Mark Smelt van de Kamer weten. De notaris maakt gewag van een nare echtscheiding,  een burn-out en personeelsproblemen. ,,Maar dat is allemaal geen excuus.’’

Kort geleden heeft hij het dossier in deze zaak overgedragen aan  een collega. ,,Dat had ik al veel eerder moeten doen.’’ Hij biedt aan alle kosten die mevrouw N. onnodig heeft gemaakt te vergoeden.

Vier Kamers

Nederland telt vier Kamers voor het Notariaat, die zijn verbonden aan de rechtbanken in Amsterdam, Den Haag, Arnhem-Leeuwarden en Den Bosch. De leden van die Kamers zijn deels afkomstig uit het notariaat en deels uit de rechterlijke macht. De voorzitter is altijd een rechter. Een overkoepelende ‘Commissie voor het Notariaat’ bewaakt de procedures en richtlijnen.

Mensen die niet tevreden zijn over het handelen van hun notaris, kunnen een klacht indienen bij een van die Kamers. Op basis van ingediende pleitnota’s en een openbare zitting velt de Kamer een oordeel. ,,Wij zijn een tuchtrechtelijke organisatie en beoordelen alleen of een notaris heeft gehandeld zoals een notaris betaamt’’, zegt voorzitter Smelt van de Haagse Kamer in de zaak van mevrouw N. ,,De Kamer oordeelt niet over juridische en financiële geschillen en kan een notaris ook niet veroordelen tot schadevergoeding.’’ Daarvoor moet een klager naar de geschillencommissie notariaat of de civiele rechter (zie kader).

Schorsing

De Kamer voor het Notariaat kan een notaris diverse tuchtmaatregelen opleggen. Variërend van een waarschuwing, een berisping en een geldboete tot schorsing uit het ambt voor maximaal zes maanden. En, als de notaris het erg bont heeft gemaakt, ontzetting uit het ambt. Als bijkomende straf kan de Kamer de uitspraak publiceren, onder andere in het magazine en op de website van de beroepsorganisatie van notarissen, de KNB, waarbij de notaris met naam en toenaam wordt genoemd. Een klager of notaris die het niet eens is met de uitspraak van de Kamer kan daartegen in beroep bij het Gerechtshof in Amsterdam, dat als enige een speciale ‘Notariskamer’ heeft.

De Kamers leggen het vaakst een waarschuwing, berisping of geldboete op van maximaal 10.000 euro. Een schorsing of ontzetting uit het ambt is een zeldzaamheid. Volgens de meeste recente jaarcijfers van de Kamers werden in 2021 drie notarissen uit hun ambt gezet en twee voor maximaal zes maanden geschorst. Zulke strenge maatregelen worden alleen opgelegd als een notaris in de ogen van de Kamer zeer ernstig tekort is geschoten in de uitoefening van zijn beroep, bijvoorbeeld als hij voor eigen doeleinden geld heeft onttrokken aan de derdengeldrekening waarop geld van klanten staat geparkeerd, wat geldt als een doodzonde in het notariaat.

Griffierechten

Het aantal klachten dat jaarlijks bij de Kamers wordt ingediend is sinds 2018 gedaald. Werden in 2017 nog 485 klachten ingediend, een jaar later waren dat er 374. Sindsdien schommelt het aantal ingediende klachten rond dat aantal. Die teruggang komt vooral doordat klagers sinds 2018 vijftig euro griffierechten moeten betalen als ze een klacht indienen. ,,Dat geld krijgen ze terug als ze in het gelijk worden gesteld, maar kennelijk is het toch een drempel’’, zegt Hens Meengs, woordvoerder van de KNB, de organisatie van notarissen.

De KNB probeert klachtenprocedures bij de Kamers voor het Notariaat zo veel mogelijk te voorkomen door als bemiddelaar op te treden tussen de ontevreden klager en de betreffende notaris. ,,Heel vaak heeft een klacht betrekking op verstoorde communicatie. Mensen zijn ontevreden over de uitleg van een notaris of vinden dat hij niet juist of snel reageert op hun bezwaren, vooral waar het de afhandeling van nalatenschappen betreft. Notarissen beseffen niet altijd dat ze niet optimaal communiceren. Tijdsdruk en stress spelen daarbij vaak een rol. Maar ook klanten zijn niet altijd even duidelijk in hun wensen, of hebben verkeerde verwachtingen. In dat soort gevallen proberen we klant en notaris een op een met elkaar te laten praten. Een goed gesprek kan dan helpen, zien we.’’

Als een klant gelijk krijgt bij de Kamer voor het Notariaat levert hem dat niet altijd op waar hij eigenlijk op uit is, aldus Meengs. ,,Een boete of berisping is voor de notaris erg vervelend, maar de klant heeft er weinig aan. Daarom vragen wij mensen ook altijd: wat is je doel? De meeste mensen zitten helemaal niet te wachten op een procedure, die willen gewoon dat een probleem wordt opgelost en die nalatenschap eindelijk wordt afgerond.’’

De Kamer voor het Notariaat heeft de klacht van mevrouw N. deels ongegrond en deels niet-ontvankelijk verklaard. Tegen notaris P. worden daarom geen tuchtrechtelijke maatregelen genomen.

Kader

Geschillencommissie

Notarisrekening te hoog of onduidelijk? In dat geval kun je naar de onafhankelijke Geschillencommissie Notariaat stappen. Die behandelt geschillen tussen notarissen en cliënten over declaraties tot 10.000 euro. Gaat het om een hoger bedrag dan kun je, zoals bij elk zakelijk geschil, terecht bij de civiele rechter. Jaarlijks behandelt de Geschillencommissie ruim honderd zaken. In 2021 werden klagers dertig keer (deels) in het gelijkgesteld en kregen een schadevergoeding. Ook als je het niet eens bent met een uitspraak van de Kamer voor het Notariaat kun je terecht bij de civiele rechter, in dit geval de Notariskamer van het Gerechtshof in Amsterdam. Die behandelt jaarlijks gemiddeld iets minder dan honderd zaken.